Vendet më të mëdha evropiane besojnë se faza më e keqe e një pandemie është pas tyre, me një dozë të mirë shqetësimi për një valë të dytë të mundshme që mund të pasojë pasi jeta të kthehet në normalitet.
Por përveç valës së dytë epidemiologjike, Evropa dhe Perëndimi janë të kërcënuara nga një rrezik tjetër – vala e dytë gjeopolitike, shkruan revista amerikane The Atlantic. Dhe këto pasoja të politikës së jashtme, ekonomike dhe ushtarake janë shkak për shqetësimin e qeverive perëndimore, transmeton Telegrafi.
Gazetari i The Atlantic, Tom McTague, paraqet skenarin e mëposhtëm hipotetik: në të njëjtën kohë kur Evropa dhe SHBA-ja po e vënë nën kontroll coronavirusin, ai po spiralizon jashtë kontrollit në vendet e botës së tretë. Vendet e zhvilluara, vetë të rraskapitura nga pandemia, të cilat i janë borxh për pako ndihme për një ekonomi të penguar dhe në mes të një krize të re ekonomike, nuk po dërgojnë ndihmë në kohë. Ka një panik të përgjithshëm.
A jemi ne gati për një “valë të dytë gjeopolitike”?
Disa nga vendet e prekura nga pandemia janë duke deklaruar falimentim për shkak të borxhit publik, kryesisht ndaj bankave perëndimore, të cilat ata nuk mund të paguajnë. Në kaosin në rritje, një diktator sheh një mundësi për të pushtuar territorin e një vendi tjetër. Dhe SHBA, e cila po kthehet gjithnjë e më shumë në vetvete dhe po izolohet nga bota nën Donald Trump, po e lejon Kinën të zërë vendin e saj si një “polic botëror”.
McTague shkruan se ky është vetëm një nga disa skenarë të paraqitur atij nga ekspertë të sigurisë, akademikë dhe këshilltarë qeveritarë. Të gjithë ata, shton ai, janë të bindur se kjo valë e dytë gjeopolitike po vjen. Pyetja e vetme është se ku do të godasë.
Historia na mëson se ndryshimet e mëdha dhe shqetësimet mund të provokojnë reaksione të paparashikueshme.
Rënia e Wall Street në vitin 1929 çoi jo vetëm në epokën e New Deal në Amerikë, por edhe në Depresionin e Madh në të gjithë botën perëndimore, e cila indirekt kontribuoi në ngritjen e fashizmit dhe shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore. Një kolaps tjetër financiar në Amerikë, ai në vitin 2008, shkaktoi një krizë në Euro, e ndjekur disa vjet më vonë nga Brexit në Mbretërinë e Bashkuar, si dhe fitoren e vetë Trump në SHBA.
Tensionet midis SHBA dhe Kinës, por edhe brenda Bashkimit Evropian
Coronavirusi shkaktoi një tjetër tronditje të papritur në ekonominë globale dhe përkeqësoi tensionet midis SHBA-së dhe Kinës, edhe pse këto dy vende ishin në prag të një marrëveshjeje.
Trump dhe Sekretari i tij i Shtetit, ose Sekretari i Jashtëm Mike Pompeo, tashmë kanë akuzuar vazhdimisht se SARS-Cov-2 ka rrjedhur nga një laborator në Wuhan, në vend se të ashtuquajturit tregu i kafshëve, siç supozohej përgjithësisht. Raportet e mediave amerikane thonë se Uashingtoni po diskuton gjithnjë e më shumë hakmarrjen e mundshme kundër Kinës për përgjegjësinë e saj për përhapjen e pandemisë, pavarësisht nga origjina e coronavirusit.
Në të njëjtën kohë, tregtia globale në përgjithësi është ngadalësuar, dhe ndarjet brenda Bashkimit Evropian, janë thelluar. Prandaj, lind një pyetje logjike – cilat pasoja mund të presim pas kësaj krize?
“Historianët i duan skajet e kapitujve”, tha Robert Kaplan, një ekspert i politikës së jashtme dhe ish-anëtar i Komitetit të Politikës së Mbrojtjes së SHBA-së, i cili këshilloi qeverinë britanike këtë muaj mbi pasojat e mundshme indirekte të pandemisë. “COVID-19 do të shihet nga shumë si një fund tjetër i kapitullit”, shton ai në një intervistë për The Atlantic.
Mundësia e oportunizmit agresiv të Putinit do të përkeqësohet
Ajo që shqetëson veçanërisht këtë ekspert amerikan, por edhe shumë ekspertë të politikës së jashtme britanike, është pyetja se si Rusia do të pozicionohet nën Vladimir Putin. Michael Clarke, një profesor i studimeve të mbrojtjes në King’s College London dhe një ish-këshilltar special i Komitetit të Strategjisë të Sigurisë Kombëtare Britanike, komentoi për revistën se Rusia, e dobësuar ekonomikisht dhe e prekur nga kolapsi historik i çmimeve të naftës, përbënte një kërcënim të madh për interesat e sigurisë perëndimore.
“Oportunizmi agresiv i Putinit ka të ngjarë të përkeqësohet. Natyra e udhëheqjes së Putinit është se ai nuk mund të pushojë; ai duhet të ecë përpara. Kjo e bën atë edhe më të paqëndrueshëm”, thotë Clarke.
Po sikur, për shembull, Putini të vendosë të largojë vëmendjen e publikut vendas nga rënia e ekonomisë dhe të provojë vendosmërinë e NATO-s me ndërhyrje ushtarake? Nga ana tjetër, ish-ministri portugez i Jashtëm Bruno Maçães beson se kriza nuk do të inkurajojë Rusinë, por do ta shkatërrojë atë dhe do ta bëjë atë të varur nga Kina.
Në çdo rast, “krizat po përshpejtojnë historinë”, përfundon Clarke.
Në anën tjetër ish-kryeministri australian Kevin Rudd, megjithatë, në shkrimin e tij për revistën amerikane parashikon që si Kina, ashtu edhe SHBA, kanë të ngjarë të dalin nga kjo krizë në mënyrë të konsiderueshme të dobësuar.
Rudd beson se “e vërteta e pakëndshme” është se fuqia e të dy fuqive botërore do të zvogëlohet, si brenda dhe jashtë vendit, duke rezultuar në një kthesë të ngadaltë, por të qëndrueshme në anarki ndërkombëtare, në të gjitha fushat nga siguria ndërkombëtare përmes tregtisë deri te lufta kundër pandemive, përcjell Telegrafi.
Në vend të bashkëpunimit ndërkombëtar, ne do të kemi një lulëzim të mëtejshëm të nacionalizmit të ndryshëm, dhe kaosi i shoqëruar me përgjigjen ndaj një pandemie dhe ky është vetëm një skenar i përgjithshëm që na pret, paralajmëron Rudd.
Sipas mendimit të tij, tre faktorë do të jenë të shkëlqyeshëm për të ardhmen e rendit botëror në këtë moment historik: ndryshimet në raportin e fuqisë ekonomike dhe ushtarake të fuqive botërore, perceptimet dhe ndryshimet në pjesën tjetër të botës dhe strategjitë e përdorura nga fuqitë botërore në këtë situatë të paqëndrueshme.
Shumë janë dakord se kjo pandemi dhe reagimi katastrofik i administratës së Trump është një goditje e rëndë për reputacionin dhe fuqinë e Amerikës. Por Rudd beson se pandemia ka dobësuar Kinën në shumë nivele, nga hapja e hapësirës për mosmarrëveshje brenda Partisë Komuniste të Kinës, deri te dëmtimi i madh ekonomik që Kina ka pësuar nga karantina masive në të gjithë vendin, deri tek rritja e pakënaqësisë nga pjesa tjetër e botës mbi mbulimin e dukshëm të Kinës.
Amerika e para do të thotë – mos u mbështet në Amerikë
Rritja ekonomike e Kinës ka të ngjarë të jetë rreth zero këtë vit, shkalla më e keqe që nga Revolucioni Kulturor i Mao Zedong, gjysmë shekulli më parë. Kjo do të thotë rritje e mëtutjeshme e borxhit publik të Kinës, i cili tashmë arrin në 310% të GDP-së së saj.
Sa i përket reputacionit të Amerikës, Rudd thotë se bota tani ka parë se çfarë do të thotë “Amerika e para” e Trump në praktikë: mos u mbështet në Amerikë, sepse nuk mund të kujdeset për veten e saj, e lëre më për të tjerët.
Sa i përket Bashkimit Evropian, mosgatishmëria e saj dhe mungesa e një përgjigje të unifikuar ndaj pandemisë ka rihapur çështjen e shpërbërjes së mundshme të saj. Dhe ky është një skenar që me siguri do ta bënte Moskën të lumtur.
“Kjo në thelb është shembja e idesë evropiane, kalimi në një kulturë të ndryshme politike me vlera të ndryshuara. Të gjitha ato fjalë të këndshme për solidaritetin, mbështetjen e ndërsjellë, njerëzimin dhe të drejtat e njeriut kanë shkuar të gjitha në humbje”, u tha nga një moderator në një televizion publik rus, që u përcollën me lajmet se si Bashkimi Evropian nuk e ndihmoi Italinë e goditur keq nga coronavirusi.
A do të vijojë një përballje me Kinën?
“Tashmë është e vërtetë që askush nuk ishte gati për këtë. Por është gjithashtu e vërtetë që nuk ishte askush prej nesh aty kur Italia kishte nevojë për ne”, pranoi vetë Presidenti i Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, duke bërë një “kërkim falje të sinqertë” në emër të të gjithë Unionit.
“Klima që duket të mbretërojë mes kryeministrave dhe presidentëve dhe mungesa e solidaritetit evropian përbëjnë një rrezik të mundshëm në Bashkimin Evropian”, paralajmëroi Jacques Delors, një politikan 94-vjeçar francez, ish-presidenti i Komisionit Evropian.
Dhe se “një lloj përballje me Kinën” më poshtë, beson Karin von Hippel, drejtor i Institutit të Shërbimeve të Bashkuara Mbretërore.
“Disa vende do të përpiqen të kapen pas Kinës pas kësaj … por shumica e të tjerëve do të përpiqen të distancohen nga ajo”, shtoi ai. Forcimi i proteksionizmit dhe industrisë kombëtare dhe dobësimi i zinxhirit të furnizimit të globalizuar gjithashtu mund të pritet. Pyetja është se si vendet evropiane si Gjermania, Franca apo Britania e Madhe do të pozicionohen këtu. /Telegrafi/
